وجوب روزه

امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى وداع با ماه رمضان ـ گفت :

 ثُمّ آثَرتَنا بهِ على سائرِ الاُمَمِ، و اصطَفَيتَنا بفَضلِهِ دُونَ أهلِ المِلَلِ، فَصُمنا بِأمرِكَ نَهارَهُ، و قُمنا بِعَونِكَ لَيلَهُ .
 سپس به وسيله اين ماه، ما را بر ساير امّتها برترى دادى و افتخار آن را نصيب ما، و نه پيروان ديگر آيينها ، كردى ، پس به فرمان تو روز آن را روزه گرفتيم و به يارى تو ، شبش را به عبادت گذرانيديم .

( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۴۵ )

كتاب من لا يحضره الفقيه ـ به نقل از حفص بن غياث ـ :

سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّه ِ عليه السلام يَقولُ : إنَّ شهرَ رَمَضانَ لَم يَفرِضِ اللّه ُ صِيامَهُ على أحَدٍ من الاُمَمِ قَبلَنا، فَقلتُ لَهُ : فقولُ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ : «يا أيُّها الذين آمَنُوا كُتِبَ عَلَيكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الّذينَ مِن قَبلِكُم» ؟! قالَ : إنّما فَرَضَ اللّه ُ صيامَ شَهرِ رَمَضانَ على الأنبياءِ دُونَ الاُمَمِ، فَفَضَّلَ اللّه ُ بهِ هذِهِ الاُمَّةَ، و جَعَلَ صيامَهُ فَرضا على رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله و على اُمَّتِهِ .
 از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود روزه ماه رمضان را خداوند بر هيچ يك از امّتهاى پيش از ما واجب نكرد. عرض كردم : پس آيه «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! روزه بر شما مقرّر شده است همچنان كه بر پيشينيان شما مقرّر شده بود» چه مى شود؟ حضرت فرمود : خداوند روزه ماه رمضان را فقط بر پيامبران واجب كرده بود ، نه بر امّتها ؛ امّا به وسيله آن ، اين امّت را [بر امّتهاى گذشته] فضيلت داد و روزه آن را بر رسول خدا صلى الله عليه و آله و بر امّت او واجب فرمود .

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۲/۹۹/۱۸۴۴)

فضيلت روزه

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند تبارك و تعالى فرمود :

 كُلُّ عَمَلِ ابنِ آدَمَ هُو لَهُ، غَيرَ الصِّيامِ هُو لي و أنا أجزِي بهِ .
 هر كارى كه فرزند آدم مى كند، از آنِ اوست، مگر روزه كه از من است و پاداش آن را من مى دهم .

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تبارَكَ و تعالى يقولُ : الصَّومُ لِي و أنا أجزِي علَيهِ .
 خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد : روزه از من است و پاداش آن را من مى دهم .

( الكافي : ۴/۶۳/۶ )

حكمت واجب بودن روزه

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

علَيكُم بِالصَّومِ؛ فإنّهُ مَحسَمَةٌ للعُرُوقِ و مَذهَبَةٌ للأشَرِ .
 بر شما باد روزه گرفتن كه آن رگها را مى بُرد [شهوت را كم مى كند ]و سرمستى را مى بَرد .

( كنز العمّال : ۲۳۶۱۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الصَّومُ يَدُقُّ المَصيرَ، و يُذِيلُ اللَّحمَ، و يُبَعِّدُ مِن حَرِّ السَّعيرِ
 روزه، روده را باريك مى كند ، گوشت را مى ريزد و از گرماى سوزان دوزخ دور مى گرداند .

( كنز العمّال : ۲۳۶۲۰ )

امام على عليه السلام :

فَرَضَ اللّه ُ ··· الصِّيامَ ابتِلاءً لإخلاصِ الخَلقِ .
خداوند ··· روزه را براى آزمودن اخلاص بندگان ، واجب كرد .

( نهج البلاغة : الحكمة ۲۵۲ )

امام على عليه السلام : 

··· ما حَرَسَ اللّه ُ عِبادَهُ المؤمنينَ بالصَّلَواتِ و الزَكَواتِ، و مُجاهَدَةِ الصِّيامِ في الأيَّامِ المَفروضاتِ؛ تَسكينا لأطرافِهِم، و تَخشِيعا لأبصارِهِم، و تَذلِيلاً لِنُفوسِهِم، و تَخفِيضا (تَخضِيعا) لِقُلوبِهِم .
خداوند بندگان مؤمن خود را به وسيله نمازها و زكاتها و جدّيت در روزه دارى روزهاى واجب [رمضان]، براى آرام كردن اعضا و جوارح آنان و خشوع ديدگانشان و فروتنى جانهايشان و خضوع دلهايشان حفظ مى كند .

فاطمه زهرا عليها السلام : 

فَرَضَ اللّه ُ الصِّيامَ تَثبِيتا لِلإخلاصِ .
خداوند روزه را براى استوارى اخلاص ، واجب فرمود .

( بحار الأنوار : ۹۶/۳۶۸/۴۷ )

امام حسين عليه السلام ـ درباره علّت وجوب روزه ـ فرمود :

لِيَجِدَ الغَنيُّ مَسَّ الجُوعِ، فَيَعُودَ بِالفَضلِ على المَساكينِ .
 تا توانگر رنج گرسنگى را بچشد و در نتيجه ، به مستمندان رسيدگى و بخشش كند .

( بحار الأنوار : ۹۶/۳۷۵/۶۲ )

امام باقر عليه السلام :

الصِّيامُ و الحَجُّ تَسكِينُ القُلوبِ .
روزه و حج ، آرام بخش دلهاست .

( الأمالي للطوسي : ۲۹۶/۵۸۲ )

امام صادق عليه السلام : 

أمّا العِلَّةُ في الصِّيامِ لِيَستَوِيَ بهِ الغَنيُّ و الفَقيرُ؛ و ذلكَ لأنَّ الغَنيَّ لَم يَكُن لِيَجِدَ مَسَّ الجُوعِ، فَيَرحَمَ الفَقيرَ؛ لأنَّ الغَنيَّ كُلَّما أرادَ شَيئا قَدَرَ علَيهِ، فأرادَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ أن يُسَوِّيَ بينَ خَلقِهِ و أن يُذِيقَ الغَنيَّ مَسَّ الجُوعِ و الألَمِ، لِيَرِقَّ على الضَّعيفِ و يَرحَمَ الجائعَ .
علّت روزه گرفتن آن است كه به سبب آن توانگر و تهيدست برابر شوند ؛ زيرا توانگر رنج گرسنگى را احساس نمى كند تا به تهيدست رحم كند؛ چرا كه توانگر هرگاه چيزى بخواهد مى تواند آن را فراهم آورد . از اين رو خداوند عزّ و جلّ خواست تا ميان آفريدگانش برابرى (همدردى) ايجاد كند و رنج گرسنگى و سختى را به توانگر بچشاند تا بر ناتوان، دل بسوزاند و به گرسنه، رحم كند .

( بحار الأنوار : ۹۶/۳۷۱/۵۳ )

امام رضا عليه السلام ـ در بيان علّت وجوب روزه ـ فرمود :

لِكَي يَعرِفُوا ألَمَ الجُوعِ و العَطَشِ، و يَستَدِلُّوا على فَقرِ الآخِرَةِ، و لِيكونَ الصائمُ خاشِعا ذَليلاً مُستَكينا مَأجُورا مُحتَسِبا عارِفا صابِرا على ما أصابَهُ مِن الجُوعِ و العَطَشِ، فَيَستَوجِبَ الثَّوابَ مَع ما فيهِ مِنَ الإمساكِ عنِ الشَّهَواتِ، و لِيكونَ ذلكَ واعِظا لَهُم في العاجِلِ، و رائضا لَهُم على أداءِ ما كَلَّفَهُم و دَليلاً لَهُم في الأجرِ، و لِيَعرِفوا شِدَّةَ مَبلَغِ ذلكَ على أهلِ الفَقرِ و المَسكَنَةِ في الدنيا، فَيُؤَدُّوا إلَيهِم ما فَرَضَ اللّه ُ لَهُم في أموالِهِم .
 تا مردم رنج گرسنگى و تشنگى را بچشند و به نيازمندى خود در آخرت پى برند . و اينكه روزه دار بر اثر گرسنگى و تشنگى كه به او مى رسد، خاشع و افتاده حال و فروتن و مأجور و طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر گردد و بدين سبب مستوجب ثواب شود . به علاوه آن كه، روزه موجب خوددارى از شهوات است ، نيز، تا روزه در دنيا پند گوى آنان باشد و ايشان را در راه انجام تكاليفشان رام و ورزيده كند و در رسيدن به اجر، راهنماى آنان باشد ، و به سختى تشنگى و گرسنگى كه نيازمندان و مستمندان در دنيا مى چشند پى ببرند و در نتيجه ، حقوقى را كه خداوند در دارايى هايشان واجب فرموده است ، به ايشان بپردازند .

(علل الشرائع : ۲۷۰ )

امام عسكرى عليه السلام ـ در پاسخ به پرسش از علّت واجب شدن روزه ـ فرمود : 

لِيَجِدَ الغَنِيُّ مَسَّ الجُوعِ؛ فَيَمُنَّ على الفَقيرِ .
تا توانگر درد گرسنگى را بچشد و در نتيجه ، به نيازمند كمك كند .

( بحار الأنوار : ۹۶/۳۶۹/۵۰ )

روزه سپر است

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

علَيكَ بالصَّومِ؛ فإنّهُ جُنَّةٌ مِنَ النارِ، و إنِ استَطَعتَ أن يَأتِيَكَ المَوتُ و بَطنُكَ جائعٌ فافعَل .
 بر تو باد روزه، كه آن حفاظى است در برابر آتش . و اگر توانى كه هنگام مرگ شكمت گرسنه باشد ، چنين كن .
( دعائم الإسلام : ۱/۲۷۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الصَّومُ جُنَّةٌ مِن النارِ .
 روزه ، سپرى در برابر آتش است .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الصَّومُ جُنَّةٌ ما لم يَخرِقْها .
روزه، سپر است ، به شرط اين كه [شخص] آن را از هم ندَرَد .

( بحار الأنوار : ۹۶/۲۹۶/۲۸ )

روزه زكات بدن است

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

لِكُلِّ شَيءٍ زكاةٌ و زكاةُ الأبدانِ الصِّيامُ .
هر چيزى زكاتى دارد و زكات بدنها، روزه است .

( فضائل الأشهر الثلاثة : ۷۵/۵۷ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

صُومُوا تَصِحُّوا .
روزه بگيريد تا سالم مانيد .

( الدعوات : ۷۶/۱۷۹)

امام على عليه السلام :

الصِّيامُ أحَدُ الصِّحَّتَينِ .
روزه ، نيمى از تندرستى است .

(غرر الحكم : ۱۶۸۳)

امام كاظم عليه السلام : 

لِكلِّ شَيءٍ زكاةٌ و زكاةُ الجَسَدِ صيامُ النَّوافِلِ
هر چيزى زكاتى دارد و زكات بدن، روزه مستحبى است .

( بحار الأنوار : ۷۸/۳۲۶/۴ )

فضيلت روزه دار

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الصائمُ في عِبادَةِ اللّه ِ و إن كانَ نائما على فِراشِهِ، ما لَم يَغتَبْ مُسلِما
روزه دار گر چه در بستر خويش خفته باشد ، تا زمانى كه غيبت مسلمانى را نكند ، در حال عبادت خداست .

( بحار الأنوار : ۷۸/۳۲۶/۴ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

نَومُ الصائمِ عِبادَةٌ، و نَفَسُهُ تسبيحٌ .
 خواب روزه دار ، عبادت است و نفَس كشيدن او ، تسبيح .

( قرب الإسناد: ۹۵/۳۲۴)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

إنَّ لِلجَنَّةِ بابا يُدعَى الريَّانَ، لا يَدخُلُ مِنهُ إلاّ الصائمُونَ
 بهشت را درى است به نام ريّان (سيراب، شاداب) كه جز روزه داران از آن وارد نشوند .

( معاني الأخبار : ۴۰۹/۹۰ - أعلام الدين : ۲۷۹ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : 

ما مِن صائمٍ يَحضُرُ قَوما يَطعَمُونَ إلاّ سَبَّحَت أعضاؤهُ، و كانَت صَلاةُ الملائكةِ علَيهِ، و كانَت صَلاتُهُم استِغفارا .
هيچ روزه دارى نيست كه بر عده اى در حال غذا خوردن وارد شود ، مگر اين كه اندامهايش تسبيح گويند و فرشتگان بر او درود فرستند و درود فرشتگان، آمرزش خواهى است .

( ثواب الأعمال : ۷۷/۱ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن مَنَعَهُ الصَّومُ مِن طَعامٍ يَشتَهِيهِ، كانَ حقّا على اللّه ِ أن يُطعِمَهُ مِن طَعامِ الجَنَّةِ و يَسقِيَهُ مِن شَرابِها .
هر كه روزه، او را از خوردنِ غذايى كه هوس آن را كند باز دارد ، بر خداست كه وى را از غذاى بهشت سير كند و از شراب بهشتى به او بنوشاند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در هنگام افطار روزه اش ـ گفت :

اللّهُمّ لكَ صُمنا و على رِزقِكَ أفطَرْنا، فَتَقَبَّلْهُ مِنّا، ذَهَبَ الظَّماءُ، و ابتَلَّتِ العُروقُ، و بَقِيَ الأجرُ
بار خدايا! براى تو روزه گرفتيم و با روزىِ تو افطار مى كنيم ؛ پس آن را از ما بپذير ؛ تشنگى رفت و رگها [مجدّدا ]شاداب شد و پاداش بر جاى مانْد .

امام على عليه السلام :

نَومُ الصائمِ عِبادَةٌ، و صَمتُهُ تَسبيحٌ، و دُعاؤهُ مُستجابٌ، و عَمَلُهُ مُضاعَفٌ. إنّ للصائمِ عِندَ إفطارِهِ دَعوَةً لا تُرَدُّ
 خوابِ روزه دار ، عبادت است و خاموشى او، تسبيح و دعايش، پذيرفته و عملش، دو چندان . براستى كه براى روزه دار به هنگام افطار دعايى است كه در درگاه خدا ردّ نمى شود .

امام صادق عليه السلام :

لِلصائمِ فَرحَتانِ : فَرحَةٌ عندَ إفطارِهِ، و فَرحَةٌ عندَ لِقاءِ رَبِّهِ .
 روزه دار دو شادى دارد : يك شادى هنگام گشودن روزه اش و شادى ديگر هنگام ديدار با پروردگارش .

(الكافي : ۴/۶۵/۱۵ )

امام صادق عليه السلام :

مَن فَطَّرَ صائما فلَهُ مِثلُ أجرِهِ .
 هركه روزه دارى را افطارى دهد ، اجرش همانند اجر او باشد .

امام صادق عليه السلام : 

نَومُ الصائمِ عِبادَةٌ، و صَمتُهُ تَسبيحٌ، و عَمَلُهُ مُتَقَبَّلٌ، و دُعاؤهُ مُستَجابٌ .
خواب روزه دار ، عبادت است و سكوتش ، تسبيح و عملش ، پذيرفته و دعايش ، مستجاب .

( كتاب من لا يحضره الفقيه : ۲/۷۶/۱۷۸۳)

كسى كه روزه او برايش سودى ندارد

 

.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

رُبَّ صائمٍ حَظُّهُ مِن صيامِهِ الجُوعُ و العَطَشُ، و رُبَّ قائمٍ حَظُّهُ مِن قيامِهِ السَّهَرُ .
 بسا روزه دارى كه بهره او از روزه اش [تنها ]گرسنگى و تشنگى است و بسا شب زنده دارى كه بهره او از عبادتِ شبانه اش ، فقط بى خوابى است .

( الأمالي للطوسي : ۱۶۶/۲۷۷ )

امام على عليه السلام :

الصِّيامُ اجتِنابُ المَحارِمِ كما يَمتَنِعُ الرجُلُ مِنَ الطَّعامِ و الشَّرابِ 
 روزه ، دورى كردن از حرامهاست ؛ همچنان كه مرد از خوردن و آشاميدن خوددارى مى كند .

( بحار الأنوار : ۹۶/۲۹۴/۲۱ )

امام على عليه السلام : 

كَم مِن صائمٍ ليسَ لَهُ مِن صيامِهِ إلاّ الجُوعُ و الظَّمَأُ، و كَم مِن قائمٍ ليسَ لَهُ مِن قيامِهِ إلاّ السَّهَرُ و العَناءُ، حَبَّذا نَومُ الأكياسِ و إفطارُهُم .
بسا روزه دارى كه از روزه خود جز گرسنگى و تشنگى نصيبى نمى برد و بسا شب زنده دارى كه از عبادت شبانه خويش جز نخوابيدن و رنج بهره اى نمى گيرد ؛ خوشا خواب زيركان و روزه نگرفتن آنان .

تشويق به روزه داوطلبانه (مستحبى)

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن صامَ يَوما تَطَوُّعا فلو اُعطِيَ مِل ءَ الأرضِ ذَهَبا ما وَفّى أجرَهُ دُونَ يَومِ الحِسابِ
 هر كس يك روز داوطلبانه روزه بگيرد ، اگر به اندازه زمين، طلا به او داده شود، اجر خود را كامل دريافت نكرده است و فقط در روز حساب (قيامت) اجر كاملش را دريافت مى كند .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن صامَ يَوما تَطَوُّعا ابتِغاءَ ثَوابِ اللّه ِ وَجَبَت لَهُ المَغفِرَةُ .
 هر كه يك روز براى ثواب خدا داوطلبانه روزه بگيرد ، آمرزش او واجب شود .

( الأمالي للصدوق : ۶۴۵/۸۷۴)

امام صادق عليه السلام :

 إيّاكُم و الكَسَلَ، إنَّ رَبَّكُم رَحيمٌ يَشكُرُ القَليلَ، إنَّ الرجُلَ ··· لَيَصُومُ اليَومَ تَطَوُّعا يُرِيدُ بهِ وَجهَ اللّه ِ تعالى فَيُدخِلُهُ اللّه ُ بهِ الجَنَّةَ .
از كاهلى و تنبلى دورى كنيد ؛ زيرا پروردگار شما مهربان است و از كار اندك هم قدردانى مى كند. آدمى··· يك روز براى رضاى خداوند متعال داوطلبانه روزه مى گيرد و خداوند به سبب آن، او را به بهشت مى برد.

( ثواب الأعمال : ۶۲/۱ )

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الرَّجُلَ لَيَصُومُ يَوما تَطَوُّعا يُرِيدُ بهِ ما عِندَ اللّه ِ عَزَّ و جلَّ فَيُدخِلُهُ اللّه ُ بهِ الجَنَّةَ .
 آدمى ، براى رسيدن به پاداش الهى ، يك روز داوطلبانه روزه مى گيرد و خداوند بدان سبب او را به بهشت مى برد .

( الكافي : ۴/۶۳/۵ )

امام كاظم عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تبارَكَ و تعالى أتَمَّ صلاةَ الفَريضَةِ بصلاةِ النافِلَةِ، و أتَمَّ صيامَ الفَريضَةِ بصيامِ النافِلَةِ .
 خداوند تبارك و تعالى، نمازِ واجب را با نمازِ مستحبّى كامل گردانيد و روزه واجب را با روزه مستحبّى .

( علل الشرائع : ۲۸۵/۱ )

روزه دل

امام على عليه السلام :

صيامُ القَلبِ عنِ الفِكرِ في الآثامِ، أفضَلُ مِن صيامِ البَطنِ عنِ الطَّعامِ .
نگهدارى دل از انديشيدن به گناهان ، برتر از نگهدارى شكم از غذاست .

( غرر الحكم : ۵۸۷۳ )

امام على عليه السلام :

 صَومُ القَلبِ خَيرٌ مِن صِيامِ اللِّسانِ، و صيامُ اللِّسانِ خَيرٌ مِن صيامِ البَطنِ
 روزه دل ، بهتر از روزه زبان است و روزه زبان ، بهتر از روزه شكم .

امام على عليه السلام : 

صَومُ النَّفسِ عن لَذّاتِ الدنيا أنفَعُ الصِّيامِ .
روزه (و خوددارى) نفْس از لذّتهاى دنيا ، سودمندترين روزه است .

( غرر الحكم : ۵۸۷۴ )

امام على عليه السلام :

صَومُ الجَسَدِ الإمساكُ عنِ الأغذِيَةِ بِإرادَةٍ و اختيارٍ خَوفا مِن العِقابِ و رَغبَةً في الثوابِ و الأجرِ، صومُ النَّفسِ إمساكُ الحَواسِّ الخَمسِ عن سائرِ المَآثِمِ، و خُلُوُّ القَلبِ عن جَميعِ أسبابِ الشَّرِّ .
روزه تن، عبارت است از خوددارىِ با اراده از خوردن غذاها به انگيزه ترس از كيفر و رغبت به ثواب، و روزه نفْس، عبارت است از نگهداشتن حواس پنجگانه از ديگر گناهان و خالى كردن دل از همه عوامل بدى.

(غرر الحكم : ۵۸۸۸ ـ ۵۸۸۹) 

آداب روزه

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ به زنى كه با زبان روزه كنيز خود را دشنام مى داد ـ فرمود :

لامرَأةٍ صائمةٍ تَسُبُّ جاريَةً لَها ـ : كيفَ تَكُونينَ صائمةً و قد سَبَبتِ جارِيَتَكِ ؟! إنَّ الصَّومَ ليسَ مِن الطَّعامِ و الشَّرابِ، و إنّما جَعَلَ اللّه ُ ذلكَ حِجابا عن سِواهُما مِنَ الفَواحِشِ مِنَ الفِعلِ و القَولِ يُفطِرُ الصائمَ ، ما أقَلَّ الصُّوّامَ و أكثَرَ الجُوّاعَ ! .
چگونه روزه دارى هستى كه كنيزت را دشنام مى دهى؟ روزه، فقط خوددارى از خوردن و آشاميدن نيست ، بلكه خداوند آن را، علاوه بر اين دو ، مانع كارها و سخنان زشت كه روزه را بى اثر مى كند، قرار داده است ؛ وه كه چه اندكند روزه داران و چه بسيارند گرسنگى كشندگان!

( بحار الأنوار : ۹۶/ ۲۹۳/۱۶ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

يقولُ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ مَن لَم تَصُمْ جَوارِحُهُ عن مَحارِمِي فلا حاجَةَ لي في أن يَدَعَ طَعامَهُ و شَرابَهُ مِن أجلِي
خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: كسى كه جوارح و اندامهاى خود را از حرامهاى من نگاه ندارد ، من نيازى به اين ندارم كه به خاطر من از خوردن و آشاميدن خوددارى ورزد .

امام على عليه السلام :

الصِّيامُ اجتِنابُ المَحارِمِ كما يَمتَنِعُ الرجُلُ مِن الطَّعامِ و الشَّرابِ .
روزه، دورى كردن از حرامهاست ؛ همچنان كه آدمى از خوردن و آشاميدن خوددارى مى كند .

( بحار الأنوار : ۹۶/۲۹۴/۲۱ )

فاطمه زهرا عليها السلام :

ما يَصنَعُ الصائمُ بِصِيامِهِ إذا لَم يَصُنْ لِسانَهُ و سَمعَهُ و بَصَرَهُ و جوارِحَهُ ؟! .
 اگر روزه دار زبان و گوش و چشم و اعضا و جوارح خود را نگه ندارد ، روزه به چه كار او مى آيد؟!

( دعائم الإسلام : ۱/۲۶۸ )

امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعاى خود به هنگام حلول ماه رمضان ـ گفت :

و أعِنّا على صِيامِهِ بِكَفِّ الجَوارِحِ عن مَعاصِيكَ، و استِعمالِها فيه بما يُرضِيكَ؛ حتّى لا نُصغِيَ بأسماعِنا إلى لَغوٍ و لا نُسرِعَ بأبصارِنا إلى لَهوٍ، و حَتّى لا نَبسُطَ أيدِيَنا إلى مَحظُورٍ، و لا نَخطُوَ بِأقدامِنا إلى مَحجورٍ ، و حتى لا تَعِيَ بُطُونُنا إلاّ ما أحلَلتَ، و لا تَنطِقَ ألسِنَتُنا إلاّ بما مَثَّلتَ، و لا نَتَكَلَّفَ إلاّ ما يُدنِي مِن ثَوابِكَ، و لا نَتَعاطى إلاّ الذي يَقِي مِن عِقابِكَ .
به وسيله روزه اين ماه ياريمان ده تا اندامهاى خود را از معاصى تو نگه داريم و آنها را به كارهايى گيريم كه خشنودى تو را فراهم مى آورد ، تا با گوشهايمان سخنان بيهوده نشنويم و با چشمانمان به ديدن چيزهاى لهو نشتابيم و تا دستانمان را به سوى حرام نگشاييم و با پاهايمان به سوى آنچه منع شده ره نسپاريم و تا شكمهايمان، جز آنچه را تو حلال كرده اى، در خود جاى ندهد و زبانهايمان، جز به آنچه تو خبر داده اى و بيان فرموده اى، گويا نشود و رنج نكشيم جز براى آنچه به پاداش تو نزديك مى كند و به جا نياوريم مگر چيزى را كه از كيفر تو نگه مى دارد .

( الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۴۴ )

امام باقر عليه السلام : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به جابر بن عبد اللّه فرمود :

يا جابرُ ، هذا شَهرُ رَمَضانَ مَن صامَ نَهارَهُ و قامَ وِرْدا مِن لَيلِهِ و عَفَّ بَطنَهُ و فَرجَهُ و كَفَّ لِسـانَهُ خَرَجَ مِن ذُنوبِهِ كَخُروجِهِ مِن الشَّهرِ، فقالَ جابرٌ : يا رسولَ اللّه ِ ، ما أحسَنَ هذا الحديثَ ! فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : يا جابرُ ، و ما أشَدَّ هذهِ الشُّروطَ ! .
 اى جابر! در اين ماه رمضان، هر كس روز آن را روزه بدارد و جزئى از شبش را به عبادت پردازد و شكم و شرمگاه خويش را پاك نگه دارد و زبانش را حفظ كند، همان گونه كه از اين ماه خارج مى شود ، از گناهان خويش خارج شودجابر عرض كرد : اى رسول خدا! چه زيباست اين حديث! رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : اى جابر! و چه سخت است [رعايت] اين شروط!

( الكافي : ۴/۸۷/۲ )

امام صادق عليه السلام :

إذا أصبَحتَ صائما فَلْيَصُمْ سَمعُكَ و بَصَرُكَ مِنَ الحَرامِ، و جارِحَتُكَ و جِميعُ أعضائكَ مِنَ القَبِيحِ، و دَعْ عَنكَ الهَذْيَ و أذَى الخادِمِ، و لْيَكُنْ علَيكَ وَقارُ الصِّيامِ، وَ الزَمْ ما استَطَعتَ مِن الصَّمتِ و السُّـكوتِ إلاّ عن ذِكرِ اللّه ِ ، و لا تَجعَلْ يَومَ صَومِكَ كَيَومِ فِطرِكَ، و إيّاكَ و المُباشَرَةَ، و القُبَلَ و القَهقَهَةَ بِالضِحكِ؛ فإنّ اللّه َ مَقَتَ ذلكَ .
 هرگاه روزه گرفتى ، گوش و چشمت را از حرام روزه بدار و همه اعضا و اندامهايت را از زشتى، و پُرگويى و اذيّت كردن خدمتكارت فروگذار . بايد وقار روزه در تو باشد و تا مى توانى خاموش باش ، مگر از ذكر خدا. و روزى كه روزه دارى، با روزى كه روزه ندارى يكسان نباشد ، از نزديكى كردن و بوسيدن همسر و با صداى بلند خنديدن دورى كن ؛ زيرا خداوند اين كارها را دشمن دارد .

( بحار الأنوار : ۹۶/۲۹۲/۱۶ )

الكافى ـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ : امام صادق عليه السلام فرمود :

 إذا صُمتَ فَلْيَصُمْ سَمعُكَ و بَصَرُكَ و شَعرُكَ و جِلدُكَ و عَدَّدَ أشياءَ غَيرَ هذا، و قالَ : لا يكونُ يومُ صَومِكَ كَيَومِ فِطرِكَ .
 هرگاه روزه گرفتى بايد گوش و چشم و مو و پوست تو نيز روزه داشته باشند . سپس حضرت اعضاى ديگرى را نيز برشمرد و فرمود : روزى كه روزه دارى با روزى كه روزه ندارى يكسان نباشد .

( الكافي : ۴/۸۷/۱ )

فضيلت روزه گرفتن در هواى گرم

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الصَّومُ في الحَرِّ جِهادٌ .
روزه گرفتن در هواى گرم ، جهاد است .

( بحار الأنوار : ۹۶/۲۵۷/۴۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 طُوبى لِمَنْ ظَمِئَ أو جاعَ للّه ِِ .
خوشا كسى كه براى خدا تشنگى يا گرسنگى كشد .

( وسائل الشيعة : ۷/۲۹۹/۲ )

امام صادق عليه السلام : 

أفضَلُ الجِهادِ الصَّومُ في الحَرِّ .
برترين جهاد ، روزه گرفتن در هواى گرم است .

( بحار الأنوار : ۹۶/۲۵۶/۳۸ )

امام صادق عليه السلام :

مَن صامَ للّه ِِ عَزَّ و جلَّ يوما في شِدَّةِ الحَرِّ فَأصابَهُ ظَمَأٌ، وَكَّلَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ بهِ ألفَ مَلَكٍ يَمسَحُونَ وَجهَهُ و يُبَشِّرُونَهُ، حتّى إذا أفطَرَ قالَ اللّه ُ عَزَّ و جلَّ : ما أطيَبَ ريحَكَ و رَوحَكَ ! ملائكَتِي اشهَدُوا أنّي قد غَفَرتُ لَهُ .
 هر كه در يك روز بسيار گرم براى خداوند عزّ و جلّ روزه بگيرد و تشنه شود ، خداوند عزّ و جلّ هزار فرشته بر او بگمارد كه بر چهره اش دست نوازش كشند و بشارتش دهند و چون افطار كند ، خداوند عزّ و جلّ فرمايد : وه ، چه خوش است بوى تو و شميم تو . فرشتگان من! گواه باشيد كه من او را آمرزيدم .

( الكافي : ۴/۶۵/۱۷ )

فضيلت روزه گرفتن در زمستان

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

الغَنيمَةُ البارِدَةُ الصَّومُ في الشِّتاءِ .
غنيمت باد آورده ، روزه زمستان است .

( بحار الأنوار : ۹۶/۲۵۷/۴۰ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 الصَّومُ في الشِّتاءِ الغَنيمَةُ البارِدَةُ .
روزه زمستان ، غنيمت باد آورده است .

( من لا يحضره الفقيه : ۴/ ۳۵۶/۵۷۶۲ )

امام صادق عليه السلام :

الشِّتاءُ رَبِيعُ المُؤمِنِ، يَطُولُ فيهِ لَيلُهُ فَيَستَعِينُ بهِ على قِيامِهِ، و يَقصُرُ فيهِ نَهارُهُ فَيَستَعِينُ بهِ على صِيامِهِ .
زمستان ، بهار مؤمن است ؛ شبهايش طولانى است و براى عبادتِ نيمه شب از آن كمك مى گيرد و روزهايش كوتاه است و براى روزه گرفتن از آن مدد مى جويد .

( معاني الأخبار : ۲۲۸/۱ )

تشويق به سه روز روزه گرفتن در هر ماه

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

مَن صامَ ثلاثةَ أيّامٍ مِن كُلِّ شَهرٍ كانَ كَمَن صامَ الدَّهرَ كلّه؛ لأنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ يقولُ : «مَنْ جاءَ بالحَسَنَةِ فلَهُ عَشْرُ أمْثالِها» (انعام،160)
هر كس در هر ماه، سه روز روزه بگيرد ، مانند كسى است كه همه عمر روزه گرفته باشد ؛ زيرا خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد : «هر كه يك كار نيك كند ده برابر آن برايش منظور شود» .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

صَومُ ثلاثةِ أيَّامٍ في كُلِّ شَهرٍ و رَمَضانَ إلى رَمَضانَ صَومُ الدَّهرِ و إفطارُهُ .
روزه سه روز در هر ماه و روزه رمضان تا رمضان [آينده] ، روزه و افطار يك عمر به شمار مى آيد .

( كنز العمّال : ۲۳۶۷۳ )

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

 مَن سَرَّهُ أن يَذهَبَ كثيرٌ مِن وَحَرِ صَدرِهِ فَلْيَصُمْ شَهرَ الصَّبرِ، و ثلاثةَ أيّامٍ مِن كُلِّ شَهرٍ
 هركه خوش دارد كه بسيارى از وسوسه هاى سينه اش زدوده شود ، ماه صبر (رمضان) و سه روز از هر ماه را روزه بگيرد.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :

صَومُ شَهرِ الصَّبرِ و ثلاثةِ أيّامٍ مِن كُلِّ شَهرٍ يُذهِبنَ وَحَرَ الصَّدرِ
 روزه ماه صبر (رمضان) و سه روز از هر ماه ، وسوسه هاى سينه را از بين مى برد .

( كنز العمّال : ۲۳۶۷۵ )

امام على عليه السلام : 

صَومُ ثلاثةِ أيّامٍ مِن كُلِّ شَهرٍ : أربعاءَ بينَ خَمِيسَينِ، و صَومُ شَعبانَ، يُذهِبُ بِوَسواسِ الصَّدرِ و بَلابِلِ القَلبِ
روزه سه روز از هر ماه : چهار شنبه وسط ماه و پنجشنبه اول و آخر ماه و نيز روزه ماه شعبان ، وسوسه هاى سينه و پريشانيهاى دل را از بين مى برد.

( الخصال : ۶۱۲/۱۰ )

امام صادق عليه السلام :

كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أوَّلَ ما بُعِثَ يَصومُ حتّى يقالَ : ما يُفطِرُ، و يُفطِرُ حَتّى يقالَ : ما يَصومُ ! ثمّ تَرَكَ ذلكَ و صامَ يوما و أفطَرَ يَوما و هو صومُ داوودَ عليه السلام ، ثُمّ تَرَكَ ذلكَ و صامَ الثلاثةَ الأيّامِ الغُرِّ، ثُمّ تَرَكَ ذلكَ و فَرَّقَها في كُلِّ عَشرَةِ أيّامٍ يَوما؛ خَمِيسَينِ بَينَهُما أربِعاءُ، فَقُبِضَ علَيهِ و آله السلامُ و هُو يَعمَلُ ذلكَ
 رسول خدا صلى الله عليه و آله در ابتداى بعثت چندان [پشت سر هم] روزه مى گرفت كه گفته مى شد: ديگر روزه را ترك نخواهد كرد ! و [چندان] روزه را ترك مى نمود كه گفته مى شد: ديگر روزه نخواهد گرفت. سپس اين روش را ترك نمود و يك روز در ميان روزه مى گرفت و اين روزه داود عليه السلام بود . بعد از چندى اين را نيز وا گذاشت و سه روز اول هر ماه را روزه مى گرفت . سپس از اين روش نيز دست كشيد و از هر ده روز، يك روز روزه مى گرفت : پنج شنبه اول و آخر ماه و چهار شنبه ميان ماه و تا زمانى كه از دنيا رفت ، به اين سنّت ادامه داد .

( الكافي : ۴/۹۰/۲ )

ميراث روزه

بحار الأنوار : در حديث معراج آمده است : ··· [پيامبر ]پرسيد : پروردگارا! ميراث روزه چيست؟ خداوند فرمود :

يا ربِّ ، و ما ميراثُ الصَّومِ ؟ قالَ : الصَومُ يُورِثُ الحِكمَةَ، و الحِكمَةُ تُورِثُ المَعرِفَةَ، و المَعرِفَةُ تُورِثُ اليَقينَ ، فإذا استَيقَنَ العَبدُ لا يُبالِي كيفَ أصبَحَ، بِعُسرٍ أم بِيُسرٍ .
روزه، حكمت به ارث مى نهد و حكمت، معرفت و معرفت، يقين و چون بنده به يقين رسد، ديگر برايش اهميتى ندارد كه چگونه شب و روز خود را بگذراند ؛ به سختى يا به آسانى .

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۷/۶ )

منبع: میزان الحکمه، جلد ششم.

احادیث تصویری درباره ماه رمضان

احادیث در مورد ماه رمضان

پاورپوینت و تصاویر "ماه خدا از زبان اولیاء خدا"

پاورپوینت و تصاویر "فضيلت روزه گرفتن در هواى گرم در احادیث"

4.الصحيفة السجّاديّة : الدعاء ۴۴ .