پیامها و راهبردها و راهکارهای نظریات و رهنمودهای فضیلت صبر در سخنان بزرگان دین قسمت چهارم

 

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام

پیامها و راهبردها و راهکارهای نظریات و رهنمودهای فضیلت صبر در سخنان بزرگان دین قسمت چهارم

 

1-  امام على عليه السلام : مَن غاظَكَ بِقُبحِ السَّفَهِ عَلَيكَ، فَغِظهُ بِحُسنِ الحِلمِ عَنهُ؛ هر كس با زشتىِ سبكسرى تو را خشمگين كرد تو با زيبايى بردبارى او را به خشم آور. عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 460 ، ح 8358

1. 1.  نظریه رهنمودِ امام علی سلام الله علیه که ( هر كس با زشتىِ سَبُكسَرى تو را خشمگين كرد تو با زيبايى بردبارى او را به خشم آور.)، دلالت دارد بر اینکه 1- اگر کسی با زشتی سبکسری تو را خشمگین نماید لازم نیست تو هم او را با خشمت، خشمگین نمائی بلکه می توانی  با زیبائی بردباری او با او رفتار نمائی. ( بعضی تلاش دارند با سبکسری و انجام کارهای نادرست افراد دیگر را خشمگین نمایند و صدای افراد دیگر را در بیاورند، اما افراد می توانند با زیبائی بردباری نمودن موجب خشم افراد سبکسر شوند و ضرورت ندارد که خشمگین شوند. 2- افرادی که مرموزانه با سبکسری می خواهند دیگران را ضایع و خشمگین نمایند باید با بردباری با آنها رفتار نمود، تا متوجه عمل نادرست و زشت و رذیلتهای اخلاقی خود بشوند.
2. امام صادق عليه السلام : ثَلَاثَةٌ لَا تُعْرَفُ إِلَّا فِي ثَلَاثِ مَوَاطِنَ- لَا يُعْرَفُ الْحَلِيمُ إِلَّا عِنْدَ الْغَضَبِ وَ لَا الشُّجَاعُ إِلَّا عِنْدَ الْحَرْبِ وَ لَا أَخٌ إِلَّا عِنْدَ الْحَاجَة سه كس اند كه جز در سه جا شناخته نمى شوند: بردبار جز در هنگام خشم، شجاع جز در جنگ و برادر جز در هنگام نيازمندى. بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص229، ح 107

1-2- نظریه رهنمودِ امام صادق سلام الله علیه ( سه كس اند كه جز در سه جا شناخته نمى شوند: بردبار جز در هنگام خشم، شجاع جز در جنگ و برادر جز در هنگام نيازمندى.)، دلالت دارد بر اینکه الف- میزان برخوردار از سه مورد از فضائل اخلاقی در افراد را در سه واقعیت می توان نسبت به آن شناخت کسب نمود، این سه فضیلت و سه واقعیت عبارت است از: 1- میزان بردباری در افراد را به هنگام خشم، می توان نسبت در مورد آن شناخت کسب نمود. 2- میزان شجاعت افراد را به هنگام جنگ می توان در مورد  آن شناخت کسب نمود. 3-  میزان صداقت برادری را به هنگام نیاز می توان در مورد آن شناخت کسب نمود.

3. امام على عليه السلام : أَشرَفُ الخَلائِقِ التَّواضُعُ و َالحِلمُ و َلينُ الجانِبِ؛ شريف ترين اخلاق، تواضع، بردبارى و نرم خويى است. عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 115، ح 2555

1-3- نظریه رهنمودِ امام علی سلام الله علیه که (شريف ترين اخلاق، تواضع، بردبارى و نرم خويى است.)، دلالت دارد بر اینکه الف - از شریف ترین فضائل اخلاقی عبارتند از 1- تواضع. 2- بردباری. 3- نرم خوئی.

ب) از شاخصها و بارزترین فضائل اخلاقی و ارزشهای اخلاق اسلامی عبارت است از: 1- تواضع. 2- بردباری. 3- نرم خوئی. ( البته در مواردی اگر انسان بخواهد تواضع و نرم خوئی داشته باشد، امکان مورد رفتار سوء قرار دیگران قرار بگیرد، باید توجه داشت در برابر افرادی که انسان مورد برخورد سوء آنها قرار می گیرد باید رفتاری متعادل و متناسب با رفتارآنها همراه با بردباری صورت پذیرد. )

4. امام صادق عليه السلام :اَلحِلمُ سِراجُ اللّه ...  الْحِلْمُ يَدُورُ عَلَى خَمْسَةِ أَوْجُهٍ أَنْ يَكُونَ عَزِيزاً فَيُذَلَّ أَوْ يَكُونَ صَادِقاً فَيُتَّهَمَ أَوْ يَدْعُوَ إِلَى الْحَقِّ فَيُسْتَخَفَّ بِهِ أَوْ أَنْ يُؤْذَى بِلَا جُرْمٍ أَوْ أَنْ يَطْلُبَ بِالْحَقِّ فَيُخَالِفُوهُ فِيهِ فَإِذَا آتَيْتَ كُلًّا مِنْهَا حَقَّهُ فَقَدْ أَصَبْتَ  بردبارى چراغ خداست... پنج چيز است كه بردبارى مى طلبد: شخص عزيز باشد و خوار شود، راستگو باشد و نسبت ناروا داده شود، به حق دعوت كند و سبكش بشمارند، بى گناه باشد و اذيت شود، حق طلبى كند و با او مخالفت كنند. اگر در هر پنج مورد، به حق رفتار كنى، بردبار هستى... . مصباح الشریعه ص 154 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 68 ، ص422، ح61

1-4- نظریه رهنمودِ امام صادق سلام الله علیه (بردبارى چراغ خداست... پنج چيز است كه بردبارى مى طلبد: شخص عزيز باشد و خوار شود، راستگو باشد و نسبت ناروا داده شود، به حق دعوت كند و سبكش بشمارند، بى گناه باشد و اذيت شود، حق طلبى كند و با او مخالفت كنند. اگر در هر پنج مورد، به حق رفتار كنى، بردبار هستى... . دلالت دارد بر اینکه: الف- بردباری چراغ هدایت است و ب- بردباری به انسان فرصتی می دهد تا بتواند انسان حقایق و رفتار مناسب را دریابد. پ- برای پنج چیز باید بردباری داشت و به حق رفتار نمود: 1- شخص عزيز باشد، خوار شود. 2- شخص راستگو باشد، نسبت ناروا داده شود. 3- شخص به حق دعوت كند و سبكش بشمارند. 4- شخصی که بى گناه باشد و اذيت شود. 5- شخصی حق طلبى كند و با او مخالفت كنند. ت- نباید شخصی را که خداوند عزیز نموده است، خوار نمود. ج- نباید به شخص راستگو نسبت ناروا داد. چ- نباید شخصی که دیگران را به حق دعوت می نماید را سبک شمرد. ح- نباید شخص بی گناه را اذیت کرد. خ- نباید با شخصی که حق طلبی می نماید، مخالفت کرد. د- باید در ارتباطات با اشخاص با معیار و شاخصهای حق طلبانه اسلام و اخلاق اسلامی رفتار نمود و به کسی ظلم نکرد. ذ- باید در کنار بردباری به حق و تعالی عمل نمود و از نظر اخلاق اسلامی رفتاری حکیمانه و خداپسندانه داشت. ر- در برابر رفتار ناپسند و ناصحیح باید رفتار به تعالی و بردباری و معیار حق باشد. ز- بردباری و به حق عمل نمودن موجب می شود تا رفتارها بر مدار صراط مستقیم قرار بگیرد.

5. امام على عليه السلام : اَلحِلمُ غِطاءٌ ساتِرٌ وَ العَقلُ حِسامٌ قاطِعٌ، فَاستُر خَلَلَ خَلقِكَ بِحِلمِكَ وَ قاتِل هَواكَ بِعَقلِكَ؛ بردبارى پرده اى پوشاننده و عقل شمشيرى برنده است، پس عيبهاى اخلاقى خود را با بردبارى بپوشان و با عقلت به جنگ هوا و هوست برخيز. نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 551 ، حكمت 424

1-5- نظریه رهنمودِ امام علی سلام الله علیه (بردبارى پرده اى پوشاننده و عقل شمشيرى برنده است، پس عيبهاى اخلاقى خود را با بردبارى بپوشان و با عقلت به جنگ هوا و هوست برخيز.)، دلالت دارد بر اینکه 1- از ویژگیهای بردباری، پوشانندگی عیبهاست. 2- از ویژگیهای عقل برندگی باطل است. 3- با پوشانندگی بردباری عیبهای اخلاقی انسان پوشیده می شود. 4- با برندگی شمشیر عقل باید با هوا و هوس مبارزه نمود. 5- بردباری باید کنار بهره مندی از سلامت عقل باشد.

2-5- در حکمت اخلاق اسلامی فقط به جنبه بهره مندی از یک بعد خلق و خوی انسان پرداخته نمی شود بلکه انسانها باید در کنار بهره مندی از نعمتهای فضائل اخلاقی از توانمندیهای دیگر خود، مانند توانمندیهای سالم و متعالی عقل بهرمند شوند.

6. دعای متناسب با نظریات اخلاقی صبر و بردباری قسمت چهارم

خداوندا! چنان نما تا بندگانت با سبکسری رفتار ننمایند و به الطاف بی نهایتت در برابر سَبُکسَریها، صبر و بردباری به بندگانت عطا نما، تا به عملی دست نزنند که موجب خواری و مشکلات برای آنان شود.

پروردگارا! هر گاه بندگانت باید تواضع و بردباری و نرم خوئی داشته باشند، به الطاف عمیمت، به بندگانت نعمتهای فضائل تواضع و بردباری و نرم خوئی عطا نما، تا به رضایتمندی تو عمل نمایند.

خداوندا! بردباری را چراغ هدایت راه بندگان خود قرار ده و بندگانت را به الطاف بی پایانت، در هنگام خشم بردبار و صبور نما و به هنگام جنگ و مجاهدت در راه حق شجاع نما و به بندگانت هنگام نیازِ برادران، توان و شوق و توفیق یاری عطا نما.

پروردگارا بر محمد و آل محمد درود فرست و چنان نما تا بندگانت کسی را که عزیز است، خوار ننمایند و به راستگو نسبت ناروا ندهند و دعوت کننده به حق را سبک نشمارند و شخص بی گناه را اذیت ننمایند و با شخص حق طلب مخالفت ننمایند .

خداوندا! از جانب فضل خودت توانائی به بندگانت عطا نما تا هر گاه شخصی در رفتارهای ناپسند، خواری و نسبت ناروا و سبک شمرده شدن و اذیت و مخالفت قرار گرفت با بردباری و صبر به تعالی و با توکل بر خداوند با رفتارهای منفی مواجه شود و با رفتاری مورد رضایت تو ای خداوند بزرگ و جلیل القدر، به کمالات و رفتاری پسندیده عمل نماید.

پروردگارا! با الطافت بدیهای اخلاق و رذائل بندگانت را، به توان بی نهایتت و نور و علم هدایتگریت برطرف نما  و اگر بنده ای به بدی رذائل اخلاقی گرفتار است، با بردباری بدیهای اخلاق بندگانت را بپوشان و با توان عقل حکیمانه، بندگانت را بر مبارزه با بدیهای هوا و هوس و بدخواهی نفس پیروزشان بگردان.

7- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:

 

1-  مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت ( از جمله نشرها و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و مبلغین و رسانه ها)، برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، قرار دهند.

2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، و تولید کنندگان محتوای ادبیّات و بسترهای تبلیغاتی و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم هماهنگ با دیدگاههای قرآن و چهارده معصوم سلام الله علیهم مطالب تعلیم و تربیتی بهای لازم را بدهند و به مطالب  به اندازه پرداخته شود و آن را به جامعۀ هدف به تعالی لازم عرضه نمایند.

گل افشان گل محمدی