بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
نظریات حکیمانه و اخلاقی پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه
1- حضرت محمّد (ص ): اطاعت از فرمان الهی و پرستش ذات اقدس خداوند بر اثر علم است، خير دنيا و آخرت در پرتو علم بدست می آيد، و شرّ دنيا و آخرت از جهل و نادانی دامنگير انسان می شود. بحار، ج1، ص64
1-1- اطاعت از فرمان الهی و پرستش ذات اقدس خداوند بر اثر علم است.
2-1- خير دنيا و آخرت در پرتو علم بدست می آيد.
3-1- شرّ دنيا و آخرت از جهل و نادانی دامنگير انسان می شود.
4-1- امکان عبد خداوند بودن و عبادت و پرستش نمودن خداوند بر اثرعلم و آگاهی صورت می پذیرد.
5-1- سعادتمندی و خوشبختی دنیا و آخرت بر اثر علم صورت می پذیرد و بدبختی و ذلت و شر دنیا و آخرت بر اثر جهل و نادانی صورت می پذیرد.
2- حضرت محمّد(ص ): هر که از روی ایمان و برای رسیدن به ثواب الهی، شب قدر را به عبادت گذراند، گناهان گذشته اش آمرزیده می شود. فضائل الاشهر الثلاثه، ص136
1-2- شب قدر ( شبهای نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان ): هر انسانی که از روی ایمان و برای رسیدن به ثواب الهی، شب قدر را به عبادت گذراند، گناهان گذشته اش آمرزیده می شود.
2-2- در شب قدر احیاء و شب زنده داری و خواندن دعا و نماز و گفتن ذکر از ارزش بسیاری برخوردار است.
3-2- احیای شب قدر موجب آمورزش گناهان می شود. و فرصتی برای تعالی شخصیّت انسانی در منزهی از گناهان می باشد.
3- حضرت محمد(ص): ذكر لااله الاالله ( معبودي جز ذات يگانة خداوند نيست) و لاحول و لا قوه الابالله ( هيچ قدرت و نيرويي جز قدرت الهي وجود ندارد)، ارزشمندترين عبادت است، و طلب آمرزش و استغفار بهترين دعااست. بحارالانوار،ج93،ص195
1-3- بعضی از ذکرها از ارزشمندی خاصی برخوردار است.
2-3- ذكر لااله الاالله ( معبودي جز ذات يگانة خداوند نيست) و لاحول و لا قوه الابالله ( هيچ قدرت و نيرويي جز قدرت الهي وجود ندارد)، ارزشمندترين عبادت است.
3-3- بعضی از دعاها از ارزشمندی خاصی برخوردار است و بهترین دعا طلب آمرزش و استغفار است.
4- پيامبر صلى لله عليه و آله : اِنَّ اَحْسَنَ الْحَديثِ كِتابُ اللّه وَ خَيْرَ الْهُدى هُدى مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و آله وَ شَرَّ الاُمورِ مُحْدَثاتُها؛ بهترين سخن، كتاب خدا و بهترين روش، روش پيامبر صلى لله عليه و آله و بدترين امور بدعت هاست (پديده هاى مخالف دين).امالی (طوسی) ص 337 - بحارالأنوار(ط-بیروت)، ج 74، ص 122
1-4- بهترين سخن و نظریات در كتاب خدا قرآن است.
2-4- بهترين روش هدایت و راهنمائی، روش پيامبر سلام الله علیه می باشد.
3-4- بدترين امور بدعت هاست (به احکام و اصول دین عمل ننمودن و همچنین رفتار مقابل و خلاف دین انجام داد می باشد .)
5- پيامبر صلى الله عليه و آله : ألا اُخْبِرُكُمْ بِاَشبَهِكُم بى؟ قَالوا: بَلى يا رَسولَ اللّه. قالَ: اَحسَنُكُم خُلقا وَ اَليَنُكُم كَنَفا وَ اَبَرُّكُم بِقَرَابَتِهِ وَ اَشَدُّكُم حُبّا لاِخوانِهِ فى دينِهِ وَ اَصبَرُكُم عَلَى الحَقِّ وَ اَكظَمُكُم لِلغَيظِ وَ اَحسَنُكُم عَفْوا وَ اَشَدُّكُم مِن نَفْسِهِ اِنْصافا فِى الرِّضا وَ الْغَضَبِ؛آيا شما را از شبيه ترينتان به خودم با خبر نسازم؟ گفتند: آرى اى رسول خدا! فرمودند: هر كس خوش اخلاق تر، نرم خوتر، به خويشانش نيكوكارتر، نسبت به برادران دينى اش دوست دارتر، بر حق شكيباتر، خشم را فروخورنده تر و با گذشت تر و در خرسندى و خشم با انصاف تر باشد. كافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 240 و 241
1-5- از جمله فضائل اخلاقی که شباهت افراد را به پیامبر اسلام حضرت محمد سلام الله علیه را ممکن می نماید عبارت است از برتری در فضائل فوق: 1- خوش اخلاقی، 2- نرم خوئی، 3- نيكوكاری، 4- دوست داشتن برادران دینی 5- حق شكيبائی، 6- فروخوردن خشم 7- با گذشت 8- در خرسندى و خشم با انصاف بودن.
2-5- با اخلاق نیکو و فضائل اخلاقی هست که امت پیامبر اسلام حضرت محمد سلام الله علیه می توانند به حضرت محمد سلام الله علیه شباهت پیدا نمایند.
3-5- اسلام دینی است که با بهره مندی از فضائل اخلاقی حاکمان وملتها موجب تعالی رفتاری فردی و اجتماعی و حاکمیّتی و کسب موفقیتهائی در جهت رضایتمندی خداوند در زندگی و سعادتمندی در دنیا و آخرت می گردد.
6- پيامبر صلى الله عليه و آله : اَلا اُخْبِرُكُمْ بِاَبْعَدِكُمْ مِنّى شَبَها؟ قَالُوا: بَلى يا رَسولَ اللّه. قالَ: اَلْفاحِشُ الْمُتَفَحِّشُ الْبَذى ءُ، اَلْبَخِيلُ، اَلْمُخْتَالُ، اَلْحَقودُ، اَلْحَسُودُ، اَلْقاسِى الْقَلْبِ، اَلْبَعِيدُ مِنْ كُلِّ خَيْرٍ يُرْجى، غَيْرُ المَاْمونِ مِنْ كُلِّ شَرٍّ يُتَّقى؛آيا شما را از كم شباهت ترينتان به خودم آگاه نسازم؟ عرض كردند: چرا، اى رسول خدا! فرمودند: زشتگوىِ بى آبروىِ بى شرم، بخيل، متكبر، كينه توز، حسود، سنگدل، كسى كه هيچ اميدى به خيرش و امانى از شرش نيست. كافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 291
1-6- صفات و رذائل اخلاقی که انسانها را اخلاق پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه دور می سازد و صاحبان چنین اخلاقهای بدی شبیه پیامبر نخواهند بود عبارت است از: 1- زشتگوىِ بى آبروىِ بى شرم، 2- بخيل، 3- متكبر، 4- كينه توز، 5- حسود، 6- سنگدل، 7- كسى كه هيچ اميدى به خيرش و امانى از شرش نيست.
2-6- کسی که فکر می کند مسلمان است ولی خود را از رذائل اخلاقی، پاک و منزه ننماید، شبیه پیامبر اسلام حضرت محمد سلام الله علیه نمی باشد.
3-6- مسلمانان و افراد با پیرایش خود از رذائل اخلاقی شبیه پیامبرشان حضرت محمد سلام الله علیه می شوند.
7- ديلمى : كانَ النَّبىُّ صلى الله عليه و آله... يُسَلِّمُ عَلى مَنِ اسْتَقْبَلَهُ مِنْ كَبيرٍ وَ صَغيرٍ وَ غَنىٍّ وَ فَقيرٍ و لا يُحَقِّرُ ما دُعِىَ اِلَيهِ و لو اِلى خَشفِ التَّمْرِ وَ كانَ خَفيفَ المَؤونَةِ كَريمَ الطَّبيعَةِ، جَميلَ المُعاشَرَةِ، طَلِقَ الوَجهِ، بَشّاشا من غَيرِ ضِحكٍ، مَحْزونا مِن غَيرِ عَبوسٍ، مُتَواضِعا مِنْ غَيْرِ مَذَلَّةٍ، جَوادا مِن غَيْرِ سَرَفٍ، رَقيقَ القَلبِ، رَحيما بِكُلِّ مُسْلِمٍ... ؛ رسول اكرم صلى الله عليه و آله به هر كس برخورد مى نمودند، از بزرگ و كوچك، ثروتمند و فقير، سلام مى كردند و اگر به جايى حتى براى خوردن خرمايى خشك دعوت مى شدند، آن را كوچك نمى شمردند. زندگيشان كم هزينه بود، بزرگ طبع، خوش معاشرت و گشاده رو بودند، بى آن كه بخندند، هميشه متبسم بودند، بى آن كه اخمو باشند، محزون بودند، بى آن كه از خود ذلّتى نشان دهند، متواضع بودند، مى بخشيدند ولى اسراف نمى نمودند، دل نازك و نسبت به تمام مسلمانان مهربان بودند. ارشاد القلوب الی الصواب(دیلمی) ج 1، ص 115
1-7- رسول اكرم صلى الله عليه و آله به هر كس برخورد مى نمودند، از بزرگ و كوچك، ثروتمند و فقير، سلام مى كردند. ( رسول اکرم حضرت محمد در سلام نمودن تبعیضی قائل نمی شدند و عدالت را رعایت می نموند.
2-7- رسول اكرم صلى الله عليه و آله اگر به جايى حتى براى خوردن خرمايى خشك دعوت مى شدند، آن را كوچك نمى شمردند و با بزرگواری رفتار می نمودند.
3-7- از جمله فضائل اخلاقی رسول اكرم صلى الله عليه و آله عبارت است از اینکه: 1- زندگيشان كم هزينه بود، 2- بزرگ طبع بودن، 3- خوش معاشرت و گشاده رو بودند، بى آن كه بخندند، 4- هميشه متبسم بودند، بى آن كه اخمو باشند، 5- محزون بودند، بى آن كه از خود ذلّتى نشان دهند، 6- متواضع بودند، مى بخشيدند ولى اسراف نمى نمودند، 7- دل نازك بودند و نسبت به تمام مسلمانان مهربان بودند.
8- پيامبر صلى الله عليه و آله : اَوصانى رَبّى بِسَبعٍ: اَوصانى بِالاِخلاصِ فِى السِّرِّ وَ الْعَلانيَةِ وَ اَن اَعْفُوَ عَمَّن ظَلَمَنى و اُعْطىَ مَن حَرَمَنى و اَصِلَ مَنْ قَطَعَنى و اَن يَكونَ صَمْتى فِكْرا وَ نَظَرى عِبَرا؛ پروردگارم هفت چيز را به من سفارش فرمود: اخلاص در نهان و آشكار، گذشت از كسى كه به من ظلم نموده، بخشش به كسى كه مرا محروم كرده، رابطه با كسى كه با من قطع رابطه كرده، و سكوتم همراه با تفكّر و نگاهم براى عبرت باشد. بحار الانوار (ط-بیروت) ج74 ،ص 170 - كنزالفوائد ج2 ، ص11
1-8- از جمله فضائل اخلاقی حضرت محمد سلام الله علیه که پروردگار به حضرت سفارش نموده بود هفت چيز بود که عبارتند از: 1- اخلاص در نهان و آشكار داشتن، 2- گذشت از كسى كه ظلم نموده، 3- بخشش به كسى كه محروم نموده، 4- رابطه با كسى كه رابطه را قطع كرده، 5- سكوت همراه با تفكّر و نگاه براى عبرت داشتن.
2-8- خداوند ابتدا پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه را به عنوان الگو و نمونه مردم با توصیه های اخلاقی و رهنمودهای متعالی خود تربیت نموده است.
3-8- مسئولین و بزرگان و معلمین و اساتید و مدیران و همچنین کسانی که بر کار مردم تاثیرگذار هستند باید خود الگو و اسوه ای از فضائل اخلاقی و تقوا و پرهیزکاری باشند.
9- پيامبر صلى الله عليه و آله : اَقْرَبُكُمْ غَدا مِنّى فِى الْمَوْقِفِ اَصْدَقُكُمْ لِلْحَديثِ وَ اَدّاكُمْ لِلاْمانَةِ وَ اَوفاكُمْ بِالْعَهْدِ وَ اَحْسَنُكُمْ خُلْقا وَ اَقْرَبُكُمْ مِنَ النّاسِ؛ نزديكترين شما به من در قيامت: راستگوترين، امانتدارترين، وفادارترين به عهد و پيمان، خوش اخلاقترين و نزديكترين شما به مردم است. امالى (طوسى) ص 229
1-9- نزدیکترین مردم به پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه در قیامت عبارت است از، افراد برتر در صفات فوق: 1- راستگوتري، 2- امانتداری، 3- وفاداری به عهد و پيمان، 4- خوش اخلاقی می باشد.
2-9- یکی از علل نزدیکی به پیامبر اکرم سلام الله علیه بر اثر برخورداری از صفات و فضائل اخلاقی صورت می پذیرد.
3-9- آنچه بیش از همه در نزدیکی امت و مردم نسبت به پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه مؤثر می باشد، عبارت است از افرادی که در صفات فوق ( 1- راستگوئی، 2- امانتداری، 3- وفاداری به عهد و پيمان، 4- خوش اخلاقی)، بر دیگران برتری دارند.
10- پيامبر صلى الله عليه و آله : لا يُـبَلِّغُنى اَحَدٌ مِنْكُم عَنْ اَحَدٍ مِن اَصحابى شَيئا، فَاِنّى اُحِبُّ اَنْ اَخْرُجَ اِلَيكُم و اَنَا سَليمُ الصَّدرِ؛كسى از شما حق ندارد از هيچ يك از يارانم چيزى به من بگويد؛ زيرا دوست دارم در حالى كه چيزى از شما در دلم نيست به سويتان بيايم. مكارم الاخلاق، ص 17
1-10- از اصول اخلاق ارتباطات در میان دوستان عبارت است از پرهیز از سخن چینی در مورد دوستان می باشد و حضرت محمد سلام الله علیه غیبت نمودن از دوستان و یاران را شایسته نمی دانستند.
2-10- علت اینکه پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه غیبت و بدگوئی در مورد دوستان را ناپسند می دانستند، چون می خواستند ذهن و قلبشان نسبت به دوستان سالم و پاک باشد.
3-10- از اصول و مبانی اخلاق ارتباطات در سلامت اجتماعی پرهیز از بدگوئی در میان دوستان و مؤمنین است، چون موجب پاکی و آسودگی روح و روان و فکر و دل می گردد.
11- حضرت محمّد(ص): نيرومندي به كشتي گرفتن نيست، نيرومند آن كسي است كه موقع جوشش خشم خويشتندار باشد. نهج الفصاحه،ص504
1-11- نیرومندی به توان کشتی گرفتن نمی باشد و به تسلط بر خشم و خویشتنداری می باشد.
2-11- ضرورت دارد اصول و مبانی اخلاقی در تربیت بدنی و زندگی اجتماعی و فردی رعایت شود.
3-11- فردی که بتواند با تقوا عمل نماید و خویشتنداری خود را تقویت نماید و ارتقاء بخشد و بر خشم خود غلبه نماید، از شخصیت نیرومندی برخوردار می شود.
12- حضرت محمد سلام الله علیه: پيامبر به مردمي كه در حال بلند كردن سنگي بودند گذر كرد، به آنان فرمود: اين اجتماع براي چيست؟ گفتند: مسابقة زورآزمايي است، نيروي خود را آزمايش مي كنيم، تا بدينوسيله نيرومندترين ما مشخص گردد. حضرت فرمود: آيا من شما را به قويترين پهلوانان آگاه نسازم ؟ همه آنان به طور دسته جمعي گفتند: بلي، اي پيامبر خدا قويترين ما را معرفي نمائيد. حضرت فرمودند: سخترين و نيرومندترين شما كسي است كه چون خشنود شد، آن خوشنودي او را به وادي گناه و مسير باطل نكشاند و آنگاه كه خشمگين گرديد، خشمش او را از گفتار حق باز ندارد و چون توانا شد، به ناحق دست نيازد.
معانی الاخبار، چاپ مكتبه المفيد348، وسائل الشيعه، ج11،ص289
1-12- از جمله میزان نيرومندترين افراد عبارت است از اینکه: چون فردی خشنود شد، آن خوشنودي او را به وادي گناه و مسير باطل او را نكشاند.
2-12- از جمله میزان نيرومندترين افراد عبارت است از اینکه: آنگاه كه فردی خشمگين گرديد، خشمش او را از گفتار حق باز ندارد.
3-12- از جمله میزان نيرومندترين افراد عبارت است از اینکه وقتی فردی توانا شد، به ناحق دست نزند.
13- حضرت محمّد(ص): آيا گمان مي داريد، نيرومندي و قدرت در بردن و بلند كردن سنگ است، نيرومندي آن است كه بر يكي از شما، ظرف جانش مملو از خشم گردد و او بر خشم خويش غالب شود. نهج الفصاحه، ص6، ح28
1-13- در معنی نيرومندي جنبه اخلاقی آن بیشتر مورد اهمیّت می باشد چون اگر فردی، ظرف جانش مملو از خشم گردد و او بر خشم خويش غالب شود، نشان دهنده این است که فرد عنان نفسش به دستش هست و آنقدر شخصیت اخلاقیش قوی هست که می تواند نفس خشمگین خود را مهار نماید .
2-13- از اصول و مبانی پهلوانی و نیرومندی آن است كه اگر فرد، ظرف جانش مملو از خشم گردد و او بر خشم خويش غالب شود.
3-13- بهره مندی تعلیم و تربیت اخلاق پهلوانی مهم تر است از ورزش پهلوانی برای افراد می باشد.
14- حضرت رسول اكرم ( ص ) فرمودند : به فرزندان خود تيراندازي و شنا بياموزيد. جعفريات ، ص 98
1-14- از جمله موارد تعلیم و تربیت تربیت بدنی، تعلیم و تربیت تیراندازی و شنا می باشد.
1-15- در نظریات تعلیم و تربیت ورزش در اسلام به ورزشهائی که در مواقع خاص امکان دارد جامعه به آن نیازمند با شد بیشتر توجه شده است.
3-14- خانواده باید به تعلیم و تربیت تربیت بدنی فرزندان خوداهتمام ورزد، گر چه چون امروزه به دلیل مقتضیات زمان تعلیم و تربیت بدنی و ورزش بیشتر به دستگاههای تعلیم و تربیتی مانند آموزش و پرورش و دانشگاهها سپرده شده است ولی خانوادهها از مسئولیت خود در قبال تعلیم و تربیت فرزندان بی نصیب نیستند.
1- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی