بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام
پیامها و راهبردها و راهکارها صفات اخلاقی حضرت محمد سلام الله علیه در نظریات ائمه معصومین سلام الله علیهم قسمت دوم
1- امام صادق علیه السلام : كانَ رسولُ اللّه صلى الله عليه و آله أكْثَرَ ما يَجلِسُ تُجاهَ القِبلةِ؛ پيامبر خدا هنگام نشستن، بيشتر رو به قبله مى نشست. وسایل الشیعه ج12 ، ص109 ،ح15783 - کافی(ط-الاسلامیه) ج2 ، ص 661
1-1- حضرت محمد سلام الله علیه هنگام نشستن ( در حد امکان )، بیشتر رو به قبله می نشستند.
2-1- برای ارتقاء کارها باید به اهداف و تعالی انجام آن توجه داشت.
3-1- انجام رفتارها و کارها حتی نشستن بهتر است، با بهره مندی از ارزشهای اعتقادی صورت پذیرد.
2- رسول اكرم صلى الله عليه و آله : اَنـَا اَديبُ اللّه وَ عَلىٌّ اَديبى، اَمَرَنى رَبّى بِالسَّخاءِ وَ الْبِرِّ وَ نَهانى عَنِ الْبُخْلِ وَ الْجَفاءِ وَ ما شَى ءٌ اَبْغَضُ اِلَى اللّه عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْبُخْلِ وَ سوءِ الْخُلُقِ، وَ اِنَّهُ ليُفْسِدُ العَمَلَ كَما يُفْسِدُ الخَلُّ الْعَسَلَ؛ من ادب آموخته خدا هستم و على، ادب آموخته من است. پروردگارم مرا به سخاوت و نيكى كردن فرمان داد و از بخل و سختگيرى بازَم داشت. در نزد خداوند عزّوجلّ چيزى منفورتر از بخل و بد اخلاقى نيست. بد اخلاقى، عمل را ضايع مى كند، آن سان كه سركه عسل را. مكارم الاخلاق، ص 17
1-2- تربیت پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه از طرف پروردگار، خداوند متعال صورت پذیرفته شده است.
2-2- تربیت حضرت علی سلام الله علیه از طرف پیامبر خداوند حضرت محمد سلام الله علیه صورت پذیرفته شده است.
3-2- از جمله فضائل اخلاقی مورد توجه خداوند در تربیت پیامبر اکرم سلام الله علیه، سخاوت داشتن و نیکی نمودن و همچنین سخت گیر نبودن و خوش اخلاق بودن است.
3-2- از جمله رذائل اخلاقی که در نزد خداوند منفور است، عبارت است از: بُخل و سختگیری، بداخلاقی است.
4-2- مثل ادبی و ضرب المثل جمله بد اخلاقى، عمل را ضايع مى كند، آن سان كه سركه عسل را از بین می برد و ضایع می کند.
5-2- جمله اخلاقی بداخلاقی عمل را ضایع می کند همچون سرکه عسل را، نشان دهنده آن است که کنه شخصیت و اساس موجودیت تعالی فطری و انسانیت خداپسندانه با بدیها و رذیلتها و بد اخلاقی ها ضایع می شود و ضربه و خدشه وارد می شود.
3- انس : كانَ رَسولُ اللّه صلى الله عليه و آله اِذا فَقَدَ الرَّجُلَ مِنْ اِخْوانِهِ ثَلاثَةَ اَيّامٍ سَأَلَ عَنْهُ، فَاِنْ كانَ غائِبا، دَعا لَهُ وَ اِنْ كانَ شاهِدا زارَهُ وَ اِنْ كانَ مَريضا عادَهُ؛ رسول اكرم صلى الله عليه و آله هرگاه يكى از اصحاب خود را سه روز نمى ديدند از حال او جويا مى شدند، آنگاه اگر در سفر بود، دعايش مى كردند و اگر در شهر بود به ديدارش و اگر مريض بود، به عيادتش مى رفتند. مكارم الاخلاق، ص 19
1-3- حضرت محمد سلام الله علیه هر گاه یکی از اصحاب خود را سه روز نمی دیدند، از حال او جویا می شدند.
2-3- حضرت محمد سلام الله علیه هر گاه یکی از اصحاب خود را سه روز نمی دیدند، آنگاه اگر در سفر بود، دعايش مى كردند.
3-3- حضرت محمد سلام الله علیه هر گاه یکی از اصحاب خود را سه روز نمی دیدند، اگر در شهر بود به ديدارش و اگر مريض بود، به عيادتش مى رفتند.
4-3- از جمله اصول اخلاق ارتباطات اسلامی پرسیدن احوال دوستان است و ارتباط مناسب داشتن با آنان است.
5-3- به دلائل مختلف روابط با دوستان و آشنایان در این زمان بسیار دچار خدشه شده است و ضرورت دارد با احیای سنت حضرت محمد سلام الله علیه، در احیای سنت پیامبر اکرم سلام الله علیه همت نمود، تا گسیختگی ارتباطات و تنزل ارتباطات از جوامع برطرف شود و لازم است روی اخلاق ارتباطات اسلامی از نظر دیدگاههای اسلامی بیشتر کار صورت پذیرد.
6- امام صادق عليه السلام : مَا كَلَّمَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله اَلْعِبادَ بِكُنْهِ عَقْلِهِ قَطُّ، قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : اِنّا مَعاشِرَ الاَنْبياءِ اُمِرْنا اَنْ نُـكَلِّمَ النّاسَ عَلى قَدْرِ عُقولِهِمْ ؛ رسول خدا صلى الله عليه و آله هرگز با مردم به اندازه عقل خود سخن نگفتند و فرمودند: ما پيامبران مأموريم كه با مردم به اندازه عقل و فهمشان سخن بگوييم. كافى(ط-الاسلامیه) ج 1، ص 23
1-6- حضرت محمد سلام الله علیه هرگز با مردم به اندازه عقل خود سخن نمی گفتند.
2-6- روش ماموریت تبلیغ پیامبران را سخن گفتن به اندازه عقل و فهم مردم است.
3-6- از اصول و مبانی روش برنامه سازی و تبلیغ و کارهای رسانه ای و مطبوعات و سخن گفتن و برقراری ارتباطات با مردم توجه به سخن گفتن و پیام رساندن به اندازه درک و فهم و عقل مخاطبین می باشد.
7- امام حسن مجتبى عليهالسلام : كانَ رَسولُ اللّه صلى الله عليه و آله فَخْما مُفَخَّما... يَتَـكَلَّمُ بِجَوامِعِ الكَلِمِ فَصْلاً لا فُضولَ فيهِ و لا تَقصيرَ. دمثا، لَيْسَ بِالجافى و لا بِالْمَهينِ تَعظُمُ عِنْدَهُ النِّعْمَةُ و اِنْ دَقَّت لا يَذُمُّ مِنها شَيئا غَيْرَ اَنَّهُ كانَ لا يَذُمُّ ذَواقا و لا يَمدَحُهُ و لا تُغضِبُهُ الدُّنْيا و ما كانَ لَها، فَاِذا تُعوطىَ الحَقّ لَم يَعْرِفهُ اَحَدٌ، و لَم يَقُمْ لِغَضَبِهِ شَىءٌ حَتّى يَنتَصِرَ لَهُ... ؛
رسول اكرم صلى الله عليه و آله (در نظرها) با شكوه و بزرگوا بودند... سخنانى كوتاه، جامع و بىچون و چرا مىگفتند بدون كم و زياد، نرمخو و مهربان بودند، در حق كسى ظلم نمىكردند، كسى را خوار نمىشمردند، نعمت را اگر چه كم بود، بزرگ مىدانستند و چيزى از آن را نكوهش نمىكردند، از مزه غذا نه بد مىگفتند و نه تعريف مىكردند، دنيا و آنچه به آن مرتبط است ايشان را خشمگين نمىساخت و هرگاه حقى ضايع مىشد، احدى را ملاحظه نمىكردند و بسیار جدی بودند، تا آنكه حق را حاكم سازند. عيون اخبار الرضا، ج 1، ص317
1-7- بر اثر اخلاق نیکوی پیامبر اکرم، شخصیّت حضرت محمد سلام الله علیه در نظرهای مردم با شکوه و بزرگوار بودند.
2-7- از اصول و مبانی روش تبلیغ و اخلاق ارتباطات حضرت محمد سلام الله علیه با مردم، داشتن سخنانی کوتاه، جامع، و بی چون و چرا بدون كم و زياد، بود. ( در سخن گفتن و تبلیغ باید از اضافه گوئی پرهیز نمود ).
3-7- از جمله فضائل اخلاقی ارتباطات پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه با مردم، عبارت است از: 1- نرمخو و مهربان بودند، 2- در حق كسى ظلم نمىكردند، 3- كسى را خوار نمىشمردند، 4- نعمت را اگر چه كم بود، بزرگ مىدانستند و چيزى از آن را نكوهش نمىكردند، 5- از مزه غذا نه بد مىگفتند و نه تعريف مىكردند، 6- دنيا و آنچه به آن مرتبط است ايشان را خشمگين نمىساخت.
4-7- پیامبر اکرم حضرت محمد سلام الله علیه هرگاه حقى ضايع مىشد، احدى را ملاحظه نمىكردند و بسیار جدی بود، تا آنكه حق را حاكم سازند.
8- امام على عليه السلام : كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله لَيَسُرُّ الرَّجُلَ مِنْ اَصحابِهِ اِذا رَآهُ مَغْموما بِالْمُداعَبَةِ وَ كانَ صلى الله عليه و آله يَقولُ: اِنَّ اللّهَ يُبْغِضُ الْمُعَبِّسَ فى وَجْهِ اِخْوانِهِ؛ هرگاه رسول اكرم صلى الله عليه و آله يكى از اصحاب خود را غمگين مى ديدند، با شوخى او را خوشحال مى كردند و مى فرمودند: خداوند، كسى را كه با برادران (دينى) اش با ترشرويى و چهره عبوس روبرو شود، دشمن مى دارد. کشف الریبه ص83
1-8- حضرت محمد سلام الله علیه هرگاه رسول اكرم صلى الله عليه و آله يكى از اصحاب خود را غمگين مى ديدند، با شوخى او را خوشحال مى كردند.
2-8- خداوند، كسى را كه با برادران (دينى) اش با ترشرويى و چهره عبوس روبرو شود، دشمن مى دارد.
3-8- از جمله اصول و مبانی اخلاق ارتباطات با مردم عبارت است از: 1- وقتی یکی از دوستان و یا افراد خانواده غمگین هست، از ناراحتی او را درآورند و حتی الامکان خوشحالش نمایند. ( بطور مثال با شوخی خوشحالش نمایند ). 2- نباید با تروشروئی و چهره عبوس با مردم، روبرو شد.
9- امام صادق عليه السلام : كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يُداعِبُ وَ لا يَقولُ اِلاّ حَقّـا؛
رسول اكرم صلى الله عليه و آله شوخى مىكردند ولى جز حقّ چيزى نمىگفتند. مستدرك الوسائل، ج 8، ص 408
1-9- رسول اكرم صلى الله عليه و آله شوخى مىكردند ولى جز حقّ چيزى نمىگفتند.
2-9- از اصول و مبانی شوخی کردن این است که با کلام حق شوخی نمائید و با کلام باطل شوخی ننمائید.
3-9- شوخی نمودن اصولی دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.
10- زيد بن ثابت: كُنّا اِذا جَلَسْنا اِلَيْهِ صلى الله عليه و آله اِنْ اَخَذْنا فى حَديثٍ فى ذِكْرِ الآخِرَةِ اَخَذَ مَعَنا و اِنْ اَخَذنا فى ذِكْرِ الدُّنْيا اَخَذَ مَعَنا و اِنْ اَخَذنا فى ذِكرِ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ اَخَذَ مَعَنا؛
هرگاه با رسول اكرم صلى الله عليه و آله مى نشستيم، اگر در مورد آخرت صحبت مى كرديم، ايشان هم با ما همان سخن را مى گفتند و اگر در مورد دنيا صحبت مى كرديم، ايشان همچنين مى كردند و اگر در مورد خوردنى و نوشيدنى صحبت مى كرديم، ايشان هم با ما هم سخن مى شدند. مكارم الاخلاق، ص 21
1-10- از جمله اصول و مبانی ارتباطات رهبران و مسئولان با افراد و مردم عبارت است توجه به مسائلی که فکر و بیان مردم به آن مشغول است و نیاز دارند در مورد مردم آن صحبت نمایند. ( البته این معنا بدین تعبیر نیست که نباید به مسائلی که رهبران و مسئولان نیاز می بینند با مردم در میان بگذارند نباید سخن گفت. )
2-10- از اصول و مبانی اخلاق ارتباطات با مردم توجّه به تعالی رفتاریست که از جمله آن توجه مسائلیست که افراد و یا مردم می خواهند در مورد آن بدانند و یا صحبت نمایند.
3-10- از جمله اصول و مبانی اخلاق ارتباطات با افراد مردم عبارت است: توجه به مرتبه افراد و مردم و توجه به علائق و دوست داشتنیها و نیازها و دل مشغولیها و دغدغه ها ی افراد و مردم و همچنین رعایت تواضع در ارتباط با آنها.
11- امام سجّاد (ع): پيامبر خدا مسابقات اسب دواني ترتيب مي داد و براي برندة مسابقه چند مثقال نقره به عنوان جايزه مقرر مي فرمود. وسائل الشيعه، ج13،ص346
1-11- حضرت محمد سلام الله علیه به ورزش اهمیّت می دادند.
2-11- حضرت محمد سلام الله علیه به مسابقات اهمیّت می دادند.
3-11- حضرت محمد سلام الله علیه به مسابقه اسب دوانی اهمیّت می دادند.
4-11- حضرت محمد سلام الله علیه برای برندگان مسابقات اسب دوانی چند مثقال نقره جایزه می دادند.
5-11- در دیدگاهها و نظریات اسلامی تربیّت بدنی و ورزش و مسابقات ورزشی از جمله اسب دوانی و جایزه دادن برای برندگان مسابقات اهمیّت قابل ملاحظه ای دارد. ( ولی اسلام بیشتر به مسابقات کاربردی اهمیت بیشتری داده است، مانند اسب دوانی ، شنا، تیراندازی )
12- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی