بهترین و بدترین مردم از نظر اخلاق سخنی گوهربار از امام حسن مجتبی سلام الله علیه
امام حسن علیه السلام :
اَلنّاسُ اَرْبَعَةٌ فَمِنْهُمْ مَنْ لَهُ خُلقٌ وَ لا خَلاقَ لَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَهُخَلاقٌ وَ لا خُلقَ لَهُ، قَدْ ذَهَبَ الرّابِـعُ وَ هُوَ الَّذی لا خَلاقَ وَ لا خُلقَ لَهُ وَ ذلِکَ شَرُّ النّاسِوَ مِنْهُمْ مَنْ لَهُ خُلقٌ وَ خَلاقٌ فَذلِکَ خَیْرُ النّاسِ؛
مردم چهار دسته اند: دسته ای از آنها اخلاق دارند، امّا بهره ای (از دنیا) ندارند. دسته ای(از دنیا) بهره مندند، اما اخلاق ندارند. دسته ای نه بهره ای (از دنیا) و نه اخلاق دارند که اینها بدترین مردم اند. و دسته ای که هم اخلاق دارند و هم (از دنیا) بهره مندند که اینان، بهترین مردم اند. بحارالأنوار، ج 70، ص 10، ح 8
برداشت و راهبردِ رهنمودِ بهترین و بدترینِ مردم سخنی گوهربار از امام حسن مجتبی سلام الله علیه
- مردم از نظر اخلاق چهار دسته اند: 1- دسته ای از مردم اخلاق دارند، امّا بهره ای (از دنیا) ندارند. 2- دسته ای از مردم که (از دنیا) بهره مندند، اما اخلاق ندارند. 3- دسته ای از مردم نه بهره ای (از دنیا) و نه اخلاق دارند که اینها بدترین مردم اند. 4- دسته ای از مردم که هم اخلاق دارند و هم (از دنیا) بهره مندند که اینان، بهترین مردم اند.
- اسلام در عین حالی که دین مادیگرائی نیست اما دچار افراط و تفریط نیست، بلکه دین تعادل هست و این موضوع در اینجا به این معنی هست که اگر از اخلاق برخوردار هستند مردم چرا بهرۀ دنیوی نداشته باشند و اگر از بهرۀ دنیوی برخوردار هست، چرا از بهره اخلاقی برخوردار نباشد.
- بدترین مردم ، مردمی هستد که نه بهره ای (از دنیا) و نه اخلاق دارند . در واقع نه دنیا را آباد کرده است و نه آخرتش را آباد نموده است.
- بهترین مردم، مردمی هستند که هم اخلاق دارند و هم (از دنیا) بهره مندند و چنین نگرشی نشان دهنده اعتدال اسلام و جامعیّت اسلام در بهرهمندی از تعالی در پاسخگوئی به نیازهای انسانی هست و در واقع هم دنیایش را آباد نموده و هم آخرتش را آباد کرده است.
- به دلیل اینکه نگرش اسلام و امام معصوم ( مردمی که هم اخلاق دارند و هم (از دنیا) بهره مندند، بهترین مردم اند.) به درستی فرهنگ سازی و نهادینه نشده است،در خیلی فرهنگ ها انسانهای اخلاقی بد بخت هستند و یا انسانهای مادی گرفتار دنیا و بعضی فاسد شده اند، در حالی که از نظر اسلام اگر جامعۀ انسانی هم اخلاقی باشند و هم بهره مادی برده باشند، بهترین مردم هستند و چنین فرهنگی باید فرهنگ سازی شود.
- متاسفانه بعضی به اشتباه فکر می کنند اسلام فقط دین اخلاق هست و به اشتباه فکر می کنند که زهد به این معنی هست که بهره دنیوی نداشته باشند و به از روی جهل فکر می کنند که زندگی زاهدانه زندگی هست که ریاضت بکشند و نباید برای کسب روزی حلال تلاش داشته باشند و روزیشان را خدا به دست دیگران به آنها برسانند، در حالی که توان تلاش برای کسب روزی حلال را دارند. البته این استدلال به این معنی نیست که اگر کسانی اقتصاد معیشتشان ضعیف هست از طرف مؤمنین کمک نشوند، بلکه اسلام بسیار توصیه نموده است تا به افرادی که از نظر معیشت و زندگی نیازهائی دارند با احسانهای مختلف چون سرپرستی ایتام و اهداء انفاق، کفارات، صدقات، رد مظالم، زکات، غذا دادن و یا با اتخاذ تدابیری برای پیشگیری از استضعاف و یا برطرف شدن کامل استضعاف در خانواده ها و حکومتها تلاش برای گشایش در زندگی مردم و توانمندی جامعه وظیفه دینی خود را انجام دهند و همچنین در مواردی هم که نیاز معیشتی نیست ولی باید جامعه با هم محبت به هم رفتار نمایند با اهداء هدایا و ولیمه در حفظ مودت و کرامت خانواده و خویشان و جامعه تلاش خداپسندانه ای داشته باشند.
- راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:
1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.
2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.
گل افشان گل محمدی